DESTEK VE DİRENÇ
Hisse senedi fiyatlarının bir "ayı" ( satıcı ) ve bir "boğa" ( alıcı ) arasında, kafa kafaya geçen bir savaşın sonunda oluştuğunu düşünebiliriz. Fiyatlar, bu savaşı kim kazandıysa, o yöne hareket ederler.

Bu benzetmenin ışığı altında, Coca Cola'nın aşağıdaki fiyat grafiğini inceleyin. Ele alınan periyodda, fiyatlar 40$ seviyesine her düştüğünde boğaların (alıcılar) kontrolü ele aldıklarına ve daha fazla düşüşü engellediklerine dikkat edin. Bunun anlamı şudur: 40$ fiyat seviyesi, alıcıların Coca Cola'yı almak istedikleri fiyattır ( aynı zamanda satıcılar da, 40$'ın daha altında satış yapmak istememektedirler.) Bu tip bir fiyat hareketi "destek" olarak adlandırılır, çünkü alıcılar 40$ da, fiyatı desteklemektedirler.






Benzer şekilde, satıcıların kontrolü ele geçirdiği ve fiyatların daha yukarı gitmesini önledikleri "direnç" seviyeleri vardır. 42$ seviyesinde satıcılar alıcıları devreden çıkartıp, daha baskın oluyor ve fiyatların yükselmesini engelliyorlar.

Fiyatlar, boğa ve ayının hemfikir olduğu alışveriş seviyeleridir. Bu her iki tarafın konsensüsü ile oluşur. Genel olarak boğalar fiyatların yükseleceğini düşünürken, ayılar düşeceğine inanırlar.

Destek seviyeleri, yatırımcıların büyük bir çoğunluğunun fiyatların yukarı gideceğine inandığı seviyelerken, direnç seviyelerinde, yatırımcıların büyük çoğunluğu fiyatların düşeceğini düşünmektedirler. Yatırımcıların beklentileri zaman içinde değişir. Uzunca bir dönem yatırımcılar, Dow Industrials'ın 1000 seviyesini aşacağına inanmamıştı ( aşağıdaki şekilde görülen güçlü 1000 direnci ). Bundan bir kaç yıl sonra ise, aynı yatırımcılar 2500 endekste alım satım yapıyorlardı.





Yatırımcılar, beklentileri değiştiğinde ani hareketler yaparlar. Aşağıdaki grafikte 20$ direnç seviyesi aşıldığında, ne kadar kararlı alım yaptıklarırı görülüyor. Ayrıca, bu kırılma noktası, oldukça belirgin bir işlem hacmi artışı ile de destekleniyor.



 Direnç - destek seviyelerinin oluşması, fiyat grafiğinde en rahat izlenebilen ve tekrarlanan olaydır. Direnç-destek seviyelerinin kırılması, yatırımcıların beklentilerinin temelden değişmesi (mesela, karlılık, yönetim, rekabet koşullarının değişmesi) veya kendiliğinden oluşan gelecek tahminleri ( yatırımcılar yükselişi görünce, almaya başlar, genel herekete uyarlar ) ile tetiklenir. Fiyatların yeni seviyelere taşınması için, oluşan yeni beklentiler bazen yeterli olmayabilir. Böyle bir durumda karşımıza, yükselişe bir türlü ikna olmayan, tereddüt eden bir hareket tarzı çıkabilir. Bu davranış şekline "Yatırımcının Tereddüdü" diyebiliriz...

Direnç - destek seviyelerinin geçilmesinden sonra, işlem yapanlar yeni fiyatları sorgulamaya başlarlar. Mesela, direncin kırılmasından sonra, alıcılar ve satıcılar yeni fiyatların ne kadar gerçekçi olduğu konusunda tereddüte düşüp, satışa geçebilirler. "Yatırımcı tereddüdü" diye adlandırabileceğimiz bu durum nedeniyle fiyatlar, tekrar kırılan direnç ya da destek seviyesine geri döner.

Aşağıdaki şekilde, Aktaş Elektrik'in grafiğinde, kırılan direnç noktasından sonra oluşan düzeltme yani yatırımcı terreddüdü rahatlıkla görülebilir.





Bu tereddüt dönemini takip eden fiyat hareketi çok önemlidir. İki şey olabilir; ya fiyatların geldiği seviye ile ilgili beklenti konsensusu bozulur ve fiyatlar tekrar eski seviyelerine döner, ya da yatırımcılar yeni fiyatları benimser ve kırılan yöndeki hareket devam eder. Eğer, yatırımcı tereddüdünden sonra, daha yüksek yeni fiyatlar oluşacağı beklentisi konusundaki konsensus bozulursa, klasik " Boğa Tuzağı " ( yanlış kırılma sinyali ) oluşumunu görürüz.

Aşağıdaki AKTAŞ Elektrik grafiğinde fiyatlar 112,500'ü kırıyor ( boğaların fiyatlar yükselecek beklentisi ile ) ve sonra piyasa, boğaları yüksek maliyetli kağıtlarla başbaşa bırakarak, eski fiyatlarına yani kırılan direnç seviyesi altına geri dönüyor.






Benzer durum bir "Ayı Tuzağı " da yaratabilir. Fiyatlar uzun süreli destek seviyesinin altına iner ve bu ayıların satışa geçmesi için yeterli bir sebep olur ( hatta açığa satışçıların ). Sonra tekrar destek seviyesinin üstüne çıkılır ve ayılar ellerindeki hisse senetlerini düşük fiyatla kaptırmış olmakla kalırlar.






Kırılmaların gerçek beklentilere dayanıp dayanmadığını anlamanın en iyi yolu, destek ve dirençler kırılırken oluşan işlem hacmini takip etmektir. Eğer direnç/destek seviyeleri, yüksek hacimle kırılıyorsa ve yatırımcı tededdüdü oluşurken hacim azalıyorsa, bu yeni beklentilerin güçlülüğünü gösterir ( tereddüt edenlerin de azlığını ).

Tersi durumda, eğer direnç/destek seviyeleri düşük hacimle kırılıyor ve yatırımcı tereddüdü sırasında işlem hacmi artıyorsa, o zaman beklentilerin çok az değiştiğini düşünmek ve eski fiyatlara geri dönüleceğini beklemek gerekir.

Başarıyla kırılan direnç seviyeleri, artık yeni destek seviyeleridir. Direnç destek haline gelir. Benzer durumda, bir destek seviyesi kırıldığında, artık direnç olarak çalışmaya başlar.


Aşağıdaki örnekte, Kav Orman Sanayii'nin dolar bazında fiyat grafiği verilmiştir. Bu grafikte, 0.0055$ fiyat seviyesinin, uzun süre, nasıl direnç ve destek olarak çalıştığı görülmektedir. 1998 yılının ilk yarısında destek hattı olarak çalışan 0.0055$ seviyesi Ağustos 1998'de kırıldıktan sonra, bir yıla yakın bir süre güçlü bir direnç olmuş ve aşılamamıştır. Mayıs 1999 başında ancak çok yüksek bir işlem hacmi ile kırılabilmiştir. Artık bir süre, Kav'ın dolar bazında ana destek seviyesinin 0.0055 dolar olacağı kesindir. Nitekim, depremden sonra verilen aradan sonra, IMKB yeniden açıldığı zaman yaşanan panik düşüşte dahi, bu seviye çok kısa bir süre için kırılmış, sonra yeniden üzerine çıkılmıştır.






Bu bölümde anlatılan direnç/destek konusunun önemli noktaları aşağıda özetlenmiştir.

.Bir hisse senedinin fiyatı, alıcıların ( boğalar ) ve satıcıların ( ayılar ) anlaşması ile oluşur.
.Fiyatlardaki değişimler, yatırımcıların gelecekle ilgili beklentilerinin yansımasıdır.
.Destek seviyeleri, fiyatların daha aşağıya gitmeyeceği konusunda konsensus oluşan seviyelerdir. Alıcılar artık satıcılardan daha fazla ve daha kararlıdır.
.Direnç seviyeleri, fiyatların daha yukarı gitmeyeceği konusunda konsensus oluşan seviyelerdir. Satıcılar artık, alıcılardan daha fazla ve daha kararlıdır.
.Destek - direnç seviyelerinin aşılması, yatırımcı beklentilerinin arz/talep yönünde oluşan değiştiğini gösterir.
.İşlem hacmi, beklenti değişikliklerinin gerçek gücünü gösteren en önemli kriterdir.
.Yatırımcı tereddüdü, direnç - destek seviyelerinin aşılmasından sonra sık sık görülen ve fiyatların düzeltme yapmasına sebep olan piyasa hareketleridir.


Destek ve dirençler, fiyat hareketlerinin yön değișimlerinin tespiti ve zamanlamada
yararlanılan, teknik analizin en önemli temel kavramlarındandır. Hatta çoğu teknik analiz çalıșması, destek ve direnç seviyelerinin tespiti ve buna bağlı olarak ișlem yapılması amacıyla hazırlanmaktadır. Destek seviyesi, düșüște olan fiyatların belli bir seviyede dengelenerek daha fazla düșmemesi ve o seviyede taleple karșılașmasıdır. Direnç seviyesi ise yükselen fiyatların belli bir seviyede dengelenerek daha fazla yükselmemesi ve o seviyede arz ile karșılașmasıdır.


Destek ve direnç seviyelerinin belirlenmesinde trend, hareketli ortalama, formasyonlar, Bollinger Bandı vb. teknik analiz kavramlarından yararlanılabilir

Destek ve dirençler incelendiğinde, fiyatların genellikle yuvarlak rakamlarda dengelendiği görülebilir. Bunun temel nedeni, teorik olarak insan beyninin yuvarlak rakamları daha fazla algılama eğiliminde olmasıdır. Fiyatların, yuvarlak rakamlara gelmesi genellikle daha fazla yatırımcının yükseliș veya düșüș hareketini algılamasına ve dolayısıyla daha sert hareketlerin meydana gelmesine neden olmaktadır. Hatta EUR/USD paritesi, petrol, altın ve borsa endeksleri gibi makro ekonomiyi etkileyebilecek finansal verilerde yuvarlak rakamların görülmesi, medyanın ve finans piyasaları ile ilgisi olmayan bireylerin de ilgisini çekmektedir. İnsan beyninin, teorik olarak yuvarlak rakamları daha fazla algılama eğiliminde olmasına gündelik hayattan da örnekler vermek mümkün. Örneğin, marketlerde herhangi bir ürünün fiyatına bakıldığında, ürün etiketinde yuvarlak rakam olmadığı göze çarpar.( 10 TL’lik ürünün
9,99 TL’ye satılması gibi) Bu pazarlama stratejisindeki amaç, ürünü var olduğundan çok daha düșük olarak algılanabilecek bir fiyattan satmaktır.
Destek ve dirençlerin,bașarıyla tespit edilmesi durumunda, deneyimli yatırımcılar için
güvenilir bir rehber olduğu söylenebilir. Ancak özellikle deneyimsiz yatırımcıların, destek ve dirençler konusunda çok sık rastlanılan yanılgıları olabilmektedir. Bu yanılgıların bașında en dipten alıp en tepeden satmak saplantısı gelmektedir. Bu sebeple özellikle deneyimsiz yatırımcılar, güçlü görülen desteklerden alım yapmaktadır. İlk bakıșta mantıklı olarak değerlendirilebilecek bu yaklașım, fiyatların daha fazla düșme riskini görmezden gelmektedir. Bir hissede en tepede açığa satıș yapmak ise bir bașka büyük yanılgıdır. Fiyatların daha fazla yükselme ihtimali her zaman vardır. Ünlü İngiliz ekonomist ve borsa yatırımcısı John Maynard Keynes’in de belirttiği gibi "Kırılamayacak destek ve direnç yoktur." Bașarı oranı daha yüksek olan yaklașım ise fiyatların genel yönü yani trend belli olduktan sonra ișlem yapmaktır.
Destek ve dirençlerin üçüncü denemede kırılması sık rastlanılan bir durumdur. Bu nedenle iki kez test edilmiș destek ve dirençler için daha dikkatli olmak gerekir. Bu noktada teknik göstergelerden ve olușabilecek tepe ve dip formasyonlarından yararlanılabilir. Destek ve dirençlerde, bir diğer önemli konu ise vadedir. Uzun vadeli destek ve dirençler, çoğu zaman kısa ve orta vadeli destek ve dirençlere oranla daha güçlü olmaktadır. Aynı zamanda uzun vadeli destek ve dirençlerde meydana gelen tepki hareketleri de daha sert olmaktadır